WOORDEN EN DE TAAL WAARIN ZE GESPROKEN WORDEN STAAN CENTRAAL IN HET NIEUWE EBOOK VAN PASCAL MERCIER
Er is met woorden iets vreemds aan de hand. Soms zijn het net voorwerpen. Het ene licht en het andere zwaar. Inmiddels bijna niet te tillen is bijvoorbeeld het woordje ‘corona’. Van een relatief onbekend Mexicaans biermerk voor een jeugdig publiek binnen de kortste keren verworden tot een vliegende vuurspuwende draak dat zich met z’n naar zwavel stinkende adem in de hoofden van de wereldburgers heeft genesteld. Om de lade van het met ongeluk en misère gevulde denken voorlopig niet te verlaten. Terwijl iedereen de monsterachtige klank toch het liefst vergeet.
Maar zo gaat het met woorden die staan voor rampspoed en onheil. Met als enig tegengif het zoeken van verstrooiing en ontspanning. Maar opgesloten thuis in de anderhalve-meter-maatschappij is dat ook al niet goed mogelijk meer. Misschien dat een boek, EBOOK, tijdelijk uitkomst biedt. Dat zou vroeger veel eerder het geval geweest zijn dan nu.
Een tiental jaren geleden werden teksten met een spiegelbeeldige loden letter opgetikt, in hetzelfde lood gezet en vervolgens gedrukt, wat ze op de een of andere manier ook meer gewicht gaf. In ieder geval meer gewicht dan een op een tekstverwerker geschreven en vervolgens digitaal gedrukt boek. Schrijvers waren dan ook personen van gewicht. Bewierookt als heiligen aan wiens lippen men als lezer hing.
Bijvoorbeeld aan die van de grote drie of vier in Nederland actieve bestseller auteurs, waarvan zelfs een ongeletterde nog de namen kende, want veelvuldig in het nieuws. Inmiddels verworden tot een vage echo van een ver taalkundig verleden: Reve, Mulisch, Hermans en Wolkers. Waar geen andere namen voor in de plaats zijn gekomen, althans niet van dezelfde onwankelbare statuur. Schrijvers die hun woorden op een schaaltje wogen alvorens ze aan het papier toe te vertrouwen. Lezende ogen die het beschrevene vervolgens en masse verslonden op zoek naar de waarheid erachter.
Maar schrijvers, heilig of niet, zijn ook maar mensen en dus sterfelijk. Anders dan de woorden die ze gebruiken, want behorend tot het gemeenschappelijk cultuurbezit van de Nederlanders en hun taal, van generatie op generatie doorgegeven. Met de nodige nieuwe aanvullingen. Alleen werden en worden die woorden met de komst van het internet en het digitale tijdperk alsmaar lichter en lichter. Uitzonderingen daar gelaten. Maar het gaat hier om het aan de tekstverwerker toevertrouwd proza. Wat steeds meer op een letterkundig achterhoede gevecht gaat lijken.
De ontlezing die van de beeldschermen, klein en groot, afspat. Bijna verspilde moeite de grammaticale uitingen af te drukken. Toch gebeurt dit nog altijd. Bijvoorbeeld met een boek voorzien van de toepasselijke titel: Het gewicht van de woorden, geschreven door de in Berlijn woonachtige Zwitserse schrijver Pascal Mercier (pseudoniem van Peter Bieri uit Bern).
Het verhaal gaat over een man, een vertaler en uitgever, die per abuis een fatale medische diagnose krijgt. Zes weken verkeert hij in de veronderstelling binnen afzienbare tijd het tijdige voor het eeuwige te verwisselen, maar het blijft slechts bij een wat zware migraine. Doorstaan met behulp van z’n obsessieve neiging via een app op z’n smartphone geïnformeerd te worden over de vertragingen van de Londense metro. De hem door een opgewekt klinkende vrouwenstem meegedeelde oponthouden zijn een vast ritueel geworden in z’n dagelijks leven. Hoe ver weg ook van de Engelse hoofdstad met z’n ondergrondse web aan treinen en stations. Zelfs wanneer hij de ‘dood’ in de ogen kijkt doordat zijn naam is verwisseld met die van een ander blijft hij geobsedeerd de tekortkomingen in het functioneren van de ’tube’ volgen.
Het brengt een zoektocht op gang naar z’n ware ‘ik’ en het verleden waarin dat ‘ik’ gevormd werd. Iemand die ooit op een onbezonnen moment besloot alle talen te leren spreken van de landen die aan de Middellandse Zee grenzen, inclusief de dialecten. Een bijna onmogelijke opgave, maar de hoofdpersoon Simon Leyland, geholpen door een in Londen wonende oom en taalkundige, Warren Shawn, lukt het toch.
Werkend als nachtportier in een schimmig hotelletje maakte hij zich de mediterrane klankenbrij eigen, inclusief het vrijwel onmogelijk te leren Maltees. Bijna trekt een foute diagnose een streep door de rekening van dit talenwonder. Maar Simon heeft het geluk bij een medisch ongeluk, die van de verwisseling van een dossier in het ziekenhuis, z’n vrouw en geliefde Livia heeft dat niet. Die was al eerder overleden in Triëst, waar Simon werkte als vertaler en mede-eigenaar is van een bloeiende uitgeverij (nagelaten door de vader van z’n vrouw).
De brieven die hij aan z’n dode echtgenote schreef in de veronderstelling zelf ook binnenkort te zullen sterven vormen de kern van de roman. Die brieven wil hij z’n twee kinderen, een zoon en een dochter, laten lezen. Iets waar hij later hevig over twijfelt of het wel juist is om dit te doen. Want ze krijgen dan dingen te lezen die hij misschien toch liever verzwijgt.
Simon besluit uiteindelijk tot het schrijven van een roman. Dat uitmondt in het zoeken van een eigen stem nu hij daar door het lot ruimschoots de tijd voor kreeg. Het gewicht van woorden is zo bezien een boek over een boek, in ieder geval woorden over woorden. Wat tot veel en verrassende nieuwe inzichten leidt bij de hoofdpersoon.
Fragment:
Dat was meer dan veertig jaar geleden. Hij kende toen elke bank op het perron, elk reclamebord, nagenoeg elke tegel en elke voeg in de muur. Aan de andere kant van het station hadden twee automaten met Cadbury’s chocolade gestaan, aan deze kant slechts één. Toen hij hier bij zijn laatste bezoek was uitgestapt, had hij gezien dat de ene automaat beschadigd was en scheef aan de muur hing. Op een stille en onzichtbare manier had hij zijn houvast verloren. In zijn droom had hij de automaat weer recht gehangen. Toen hij wegging en achteromkeek, hing hij weer scheef.
Het gewicht van woorden van Pascal Mercier is als EBOOK voor €14,99 te koop bij o.a. BOL.COM.
SELEXYZEBOOKS
