Denken als omdenken: Ebook over kinderlijk denken

Home » Ebook » Denken als omdenken: Ebook over kinderlijk denken  

DENKEN HOE KOMT DAT EIGENLIJK TOT STAND?

 

 

Een klein raadsel: Iedereen doet het vanaf z’n jeugd en neemt het voor lief? Rara wat is dat? Ademhalen! Nee een mens haalt wel adem, maar dat doet hij of zij ook al voor z’n vroegste kinderjaren. Meteen na de geboorte, wat met het nodige geschrei gepaard gaat. Het zich op de meest elementaire wijze gewennen aan de pijn van het bestaan?

Eten dan! Nee. Ook iets dat men vanaf de geboorte eigen heeft gemaakt, eerst de borstvoeding van moeder de vrouw en daarna het bij Albert Heijn en Jumbo gekochte vaste voedsel. Leren om te eten uit de schappen van de wereldomspannende voedselmagazijnen. Niet omgekeerd. Dat is iets veel meer fundamenteels dan het vullen van longen en maag: denken!

Zo die zit! De twee eersten zijn daar slechts de premature dienstboden van. Eerst chaotisch, gericht op de zintuigen, op het zicht- en tastbare rondom de wieg, zoekend naar zekerheid. Later met het leren van het alfabet wat meer op het niveau van het geestelijke, oftewel de oneindige verfijning van de hersendelta. Vol sluizen en dammen, voor het onder controle houden van de innerlijke waterstand.

Of een gewaagde poging daartoe

Daar gaan vervolgens hele levens mee heen. Men denkt in alle soorten van gradaties na over de dingen. Vaak heel oppervlakkig. Bijna terloops. Het voortdurend inwendig waarnemen, registeren van de indrukken en vervolgens middels het denkapparaat de nodige conclusies trekken. Of een gewaagde poging daartoe. Er vervolgens al dan niet naar handelen. Het opstropen van de hemdsmouwen of de manchetten toch maar liever laten sluiten bij de polsen. Voorzien van een fraaie knoop waarin gegraveerd staat ‘mijn tijd komt nog wel.’ Maar van uitstel komt afstel.

De meer slagvaardige denktypes die zich de biceps half ontbloot een weg naar voren banen in het maatschappelijk gekrioel der weifelaars. De diep in gepeins verzonken medemens achter zich latend, lui onderuit gezakt voor breedbeeld of pc. Wat misschien wel zo verstandig is: het gesloten laten van de deur van de donkere kamer vol verwachtingen en onvermoede verrassingen. Meestal niet de meest prettige. Want verder komen in het leven betekent nu eenmaal bijna per definitie de nek mijlenver uitsteken. Beslissingen nemen die wel eens verkeerd kunnen uitpakken en dat meestal ook doen.

De val van de mislukking en het ontwijken ervan tot een tweede natuur verheven. Iets dat met elke trede hoger moeilijker wordt. Des te hoger men stijgt op de maatschappelijke ladder des te dieper de mogelijke val. Denkers en doeners dus. De mensen die alles van de wereld weten of denken te weten (kroegen en praatprogramma’s vol van dat slag) en degene die de wereld daadwerkelijk naar de hand proberen te zetten. Mannen en vrouwen van de wereld! Wat is beter?

Lekker een beetje luchtkastelen bouwen

Misschien het bewandelen van de gulden middenweg. Zalig de dagdromer die zich bij de eventuele gemiste kansen houdt, dit volgens het adagium dat raak schieten weinigen is gegeven in de loterij van het bestaan. Lekker een beetje luchtkastelen bouwen aan de zijlijn waar het uitzicht misschien niet het meest fraaie is, maar toch ook niet verborgen gaat achter kilometers diepe afgronden. Liever een slapend vogeltje dan een dode, tegen de rotswand van het persoonlijke failliet te pletter gevlogen adelaar.

Beter het zich overgeven aan de praatzieke stem van het alledaagse geleuter op internet (social media). Zelfs de meest diepzinnige mens heeft z’n vluchtige overwegingen van nul en gener waarde. Wat wel zo prettig is. De hele dag als de ‘Denker van Rodin’ de wereld doorvorsen is ook geen doen.

Dat heeft menig filosoof al de kop gekost. Het monster van het nihilisme, de volstrekte zinloosheid van het ondermaanse, op de loer liggend. Niets gevaarlijker voor een evenwichtig geestelijk leven dan voortdurend het wezen der dingen proberen te doorgronden. Tot men geen enkele houvast meer heeft en vervalt in een quasi diepzinnige mantra als: waarom is er iets en niet niets?

Omdat het tot dan toe nogal scheef in een mensenhoofd zat

Iets waar desondanks boekenkasten vol over geschreven zijn: denken en de voorwaarden ervan. Vaak niet de meest toegankelijke werken, zoals van de filosoof Emanuel Kant. Wereldberoemd geworden met z’n lijvige werk over het zuivere verstand. Een kritiek daarop. Omdat het tot dan toe nogal scheef in een mensenhoofd zat.

Het waterpas krijgen van prikkels en de aangeboren neiging tot het scheppen van beeld en geluid. Opgekomen bij de dappere idealist tijdens een wandeling in z’n geboortestad Koningsbergen. Het met elkaar proberen te verbinden van twee denksystemen: het op de ervaring gebaseerde (empirisme) en het puur verstandelijke (rationalisme: Ik denk dus ik ben).

Ik denk dat ik denk

Die konden eeuwenlang niet door dezelfde filosofisch deur. Maar sinds het verschijnen van de ‘Kritiek op de zuivere rede’, weten we dat de wereld buiten ons gevormd wordt door die erin. Ik denk dat ik denk. Het ongevormde middels de zintuigen en het erachter liggende aan denkmallen tot een tastbaar begrippenkader makend. Het benoemen van de wereld rondom.

Wat voor de filosoof Hegel weer een reden was om dat eens aan een nader onderzoek te onderwerpen. Niet via de zintuigen, maar dat waar de zintuigen hun voorlopig eindpunt hebben: het menselijk bewustzijn. De deur wijd open zettend voor allerhande filosofisch gespeculeer en beuzelarij.

Iets uit een andere tijd alweer, die van geld en macht die de man en de vrouw maken

Wat dan ook niet uit bleef. Tot en met nu aan toe. Bijvoorbeeld in het ebook van de Duitse theatermaker en regisseur Berthold Gunster (1959) met de veelzeggende titel: Omdenken doe je zo. Een boek niet voor volwassenen, het genre zelfhulp, maar voor kinderen. Dat maakt het meteen een stuk sympathieker. Wie zit er te wachten op een nieuwe Ratelband, patatbakker in ruste? (‘Als je maar snel genoeg door het vuur loopt dan branden de aardappels niet aan!’ en meer van dat soort waaghalzerij richting een leidinggevende functie in het bedrijfsleven. Iets uit een andere tijd alweer, die van geld en macht die de man en de vrouw maken).

Nee dan Gunster met z’n nogal buitenissige benadering van het kinderlijke denken. Door hem dus als ‘omdenken’ bestempeld. Waar overigens best wel iets voor te zeggen valt. Kant op kinderlijk niveau met een flinke scheut Wittgenstein. Want om te kunnen ‘omdenken’ moet je zowel creatief als logisch na kunnen denken. De raderen op vernieuwende wijze laten knarsen. Eerst het denkladdertje beklimmen en dat vervolgens wegschoppen staand op het dak van de rede waaronder denkfouten meer regel dan uitzondering zijn en ook altijd zullen blijven.

Waarbij het creatieve denken helaas verloren gaat

Volgens Gunster leidt dat juist tot nieuwe mogelijkheden. Het foute als begin van het ware goede. Waar de lerares op de basisschool vast anders over denkt. Die laten kinderen via het klassikale onderwijssysteem al vroeg beseffen dat er nu eenmaal foute antwoorden zijn op de al dan niet door haar gestelde vragen.

Vervolgens wordt een kind dan bijgebracht wat ze fout heeft gedaan. Waarbij het creatieve denken helaas verloren gaat. Het starre leerprincipe. Het kinderen zo vroeg als mogelijk bij brengen van het goede en het foute. Iets waar Gunster juist omheen wil denken via de aangeboren intuïtie dat al in de onderbouw in rap tempo plaats maakt voor het starre van bovenaf opgelegde geestelijk functioneren. Kenmerk van de volwassenheid. Vraag dat maar aan iemand als Greta Thunberg.

Best iets om als ouder en leraar eens goed over na te denken. Dat kan dan beginnen bij het lezen van ‘Omdenken doe je zo’. Of misschien beter het voorlezen ervan aan de klas. Weer eens wat anders dan een goed bedoeld avonturenboek.

 

Het ebook Omdenken doe je zo is voor €9,99 verkrijgbaar bij Bol.com.

 

 

 

Selexyzebooks