Haruki Murakami: omvangrijke roman!
In 2018 wordt de prijs der prijzen overigens niet uitgereikt om redenen die de inspiratie zouden kunnen zijn voor een boek over mannelijk machtsmisbruik tot in de hoogste culturele kringen van Noorwegen: het Nobelcomité gekozen door het Noorse parlement. Maar de schrijver daarvan zal waarschijnlijk nooit genomineerd worden. Murakami misschien wel weer in 2019!
Z’n omvangrijke roman Moord op de Commendatore bestaat uit twee delen. Het eerste deel heeft als titel ‘Een idea verschijnt’ en het tweede deel heet ‘Metaforen verschuiven.’ Samen beslaan ze een kleine 1050 pagina’s aan tekst.
Waar gaat het verhaal over? Geheel in lijn met de nogal zweverig klinkende subtitels is dat niet in klare taal te zeggen. Een roman dus die veel aan de fantasie van de lezer overlaat. Wel is er een verhaal, hoe vaag ook, anders was er geen boek.
Een boek, een verhaal over een niet met name genoemde portretschilder die zich na een breuk met z’n vrouw terugtrekt in een huis van een vriend voor het vinden van de nodige rust. Maar deze rust wordt nogal abrupt verstoord door de vondst van een schilderij op de zolder van het huis dat fraai gesitueerd is op een berg. Het tafereel afgebeeld op het schilderij is minder fraai: de moord op een legercommandant. Wat ook de titel van het boek is. Met als bron van inspiratie Mozarts opera Don Giovani.
Het schilderij is in oude Japanse stijl geschilderd door de eigenaar van het huis. Iemand met een nogal sterke spirituele kracht, waar z’n zoon de rustzoekend schilder voor waarschuwt. Maar die roept met de vondst van het schilderij het noodlot over zich af. Het gevoel of een demonische macht bezit van hem neemt en hem niet meer verlaat.
Van innerlijke rust is daarna geen sprake. Wel krijgt hij een opdracht tot het schilderen van een portret van een industrieel, rijk geworden in de IT, in een moderne villa aan de overkant van de vallei. In de tuin daar hoort de hoofdpersoon het slaan van een bel dat onder een piramidevormige hoop stenen vandaan komt, of beter gezegd: schijnt te komen. Want het kan ook een auditieve hallucinatie zijn ontspringend aan de overspannen geest van de portretschilder.
Wel brengt de provisorisch gebouwde tempel hem nader tot de opdrachtgever. Samen gaan ze op onderzoek uit en breken het bouwwerkje steen voor steen af. Dan komt er een oude waterput tevoorschijn en krijgt het verhaal een Edgar Allen Poe-achtig karakter. In de loop van de vertelling keert de hoofdpersoon telkens terug naar de put. Dan stelt hij voor de zoveelste keer op spookachtige wijze vast dat er niets is veranderd.
Geholpen door een uit het schilderij op de zolder gestapte dwerg, gehuld in traditionele Japanse kleding, krijgt het verhaal iets magisch-realistisch. Net als in de andere verhalen van Murakami.
Verder is er ook nog een dertienjarig meisje waarvan de hoofdpersoon in het tweede deel van het verhaal een portret schildert. Maar het blijft allemaal erg vaag en het niet duidelijk wordt hoe de diverse personages zich tot elkaar verhouden. Als ze dit al doen en niet kort elkaars levenspad kruisende passanten zijn. Bijvoorbeeld de verdwijning van iemand en de hoofdpersoon mee op onderzoek uitgaat voor het terugvinden, waarbij de afloop in nevelen blijft gehuld. Wordt de persoon gevonden of niet?
Intrigerend zijn wel de terugblikken op de tijd dat de portretschilder in het vooroorlogse Europa het vak leerde. Vlak voor het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog. Hele gedeeltes gaan dan over de annexatie van Oostenrijk door Nazi-Duitsland. Over de kristallnacht en de door het Japanse leger op brute wijze ingenomen Nanking. Die geschiedkundige terugblikken gebeuren vaak in dialoogvorm, bijvoorbeeld de gesprekken tussen de villabezitter Menshiki en de vriend van de schilder Masahiko.
Vermeldenswaard is ook dat het hele verhaal in retrospectief wordt verteld door Murakami en de lezer vanaf de eerste pagina weet dat de schilder zich weer zal verzoenen met z’n overspelige vrouw. Wat een beetje contrasteert met het door de verteller de vrije teugel laten van de in de hoofdpersoon opkomende gedachtestroom. Veel omvangrijker dan bij iemand als James Joyce, die er beroemd door werd.
Wat Murakami dubbeldik probeert over te doen. In het begin, wanneer deze gedachtestroom nog minimaal is, schaadt dit niet het verhaal, later wordt het een onoverzichtelijke hoeveelheid over de lezer uitgestorte hoeveelheid tekst. Er vindt dan helaas geen selectie meer plaats van hetgeen de lezer krijgt voorgeschoteld aan verleden.
Wat het verhaal uiteindelijk niet ten goede komt. Dat soort literaire experimenten gedijt alleen bij een strenge selectie van hetgeen men uiteindelijk krijgt te zien op een gedrukte bladzijde of op het scherm van een ereader. Daar is het dan ook waar het bij Murakami’s epos aan ontbreekt: de rode pen van een redacteur voor het doorstrepen van wat het verhaal onoverzichtelijk maakt, hoe vaag van opzet dat verhaal ook is. Juist daarom misschien wel.
Selexyzebooks
Uitgever: Atlas Contact
ISBN: 9789025451585
EPUB met digitaal watermerk
Ook beschikbaar in Kobo Plus
Als ebook te koop bij Bol.com voor (deel 1 en 2) €19,99
